Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak 22 Mayıs Çarşamba günü seçime gidileceğini duyurdu.
Kral III. Charles’tan parlamentoyu dağıtmasını isteyen Sunak, bu sembolik prosedürle birlikte seçim sürecini başlatmış oldu. 31 Mayıs Cuma günü parlamento, seçimden sonra yeniden toplanmak üzere kapanacak. Seçim ise 4 Temmuz Perşembe günü olacak.
Başbakan Sunak’ın bu kararı beklenmedik bir şekilde açıklaması Britanya’da şaşkınlıkla karşılandı. Seçimin olabileceği en geç tarih 2025 yılının Ocak ayı iken Rishi Sunak’ın seçim tarihini bu yıl güz mevsiminde ya da baharda belirlemesi bekleniyordu. Rishi Sunak ise daha önceden parlamento oturumlarında bu yılın ikinci yarısında bir seçim olacağını belli etmişti ancak bir yaz seçimi yapma kararını bazı bakanlar dâhil ona yakın birçok isim bile bilmiyordu.
Seçimin zamanlamasının ardında çoğunluğu ekonomi ile ilgili olan birkaç kararın yattığı düşünülüyor. Seçimin duyurulduğu Çarşamba günü açıklanan verilere göre enflasyon %2.3 seviyesine düştü. Bu enflasyon İngiltere Merkez Bankası’nın hedeflediği %2 hedefinin üstünde kalsa da enflasyonun pandemiden sonra ilk defa kontrol altına alındığı ve normal seviyelere döndüğü anlamına geliyor. Yakın zamanda açıklanan %0.6 ekonomik büyüme verisi de resesyondan çıkıldığına işaret ediyor. Rishi Sunak bu verilerin daha iyiye gitmeyeceğini düşünmekle birlikte verileri bir performans göstergesi olarak da kullanmayı amaçlıyor.
Kararda etkisi olduğu konuşulan başka bir konu ise Ruanda kanunu. Daha önceden Yüksek Mahkeme tarafından Ruanda’nın güvenli bir ülke olmadığı gerekçesiyle geçersiz kılınan kanun, “yasa dışı” şekilde Britanya’ya güvenli bir ülkeden gelen sığınmacıların uçakla Ruanda’ya gönderilmelerini ve Ruanda’da sığınma talebinde bulunmaları üzerine uçakla sınır dışı edilmelerini, Britanya’ya tekrar girişlerinin de yasaklanmasını öngörüyor.
Kanun taslağının mahkeme kararı doğrultusunda yenilenmiş hâlinin parlamentodan geçmiş, ancak henüz mahkemeye taşınmamış olmasının Rishi Sunak’ın kararında etkisi olduğu düşünülüyor. Kanun teklifiyle iktidardaki Muhafazakâr Parti hükûmeti küçük teknelere binerek Fransa’dan Manş Denizi’ni geçip Birleşik Krallık’a gelmeye çalışan sığınmacıları caydırmayı amaçlıyor. Bu krize “Küçük Tekneler Krizi” deniyor.
Seçimi 2010’dan beri iktidarda olan Muhafazakâr Parti’nin kaybetmesi ve Emek Partisi’nin (İşçi Partisi ismiyle de anılır) kazanması, parti lideri Keir Starmer’ın da sonraki başbakan olması bekleniyor. Emek Partisi şu anda anketlerde Muhafazakâr Parti’nin yaklaşık 20 puan önünde. Koltuk dağılımı tahminlerine göre de Emek Partisi büyük bir zafer elde edecek ve sonraki hükûmeti tek başına kuracak. Bunun ana sebebi ise geçtiğimiz yılların enflasyonu, ev fiyat ve kiralarındaki yüksek artış ve yaşam masraflarının ortalama Britanyalı için artmakta olması.
Beklenen başka bir sonuç ise İskoç Ulusal Partisi SNP’nin İskoçya’da çok sayıda koltuğu Emek Partisi’ne kaybetmesi. Siyaseten merkezdeki Liberal Demokratlar’ın da koltuk sayılarını yüksek miktarda artırmaları, ancak toplam oy sayılarını yaklaşık olarak aynı sayıda tutmaları bekleniyor. Bunun sebebi ise Britanya’da seçimlerde kullanılan “first-past-the-post” sistemi.
İktidardaki Muhafazakâr Parti’nin yüksek sayıdaki koltuk kaybına katkı sağlaması beklenen başka bir faktör de oy bölünmesi. Aşırı sağdaki Reform Partisi’nin Muhafazakârların güçlü olduğu yerlerde onlardan oy çektiği ancak kazanamadığı yerlerde oyları bölerek başka partilerin seçimi kazanmasına yol açması bekleniyor.
Kaynaklar:
https://www.ft.com/content/31022769-705e-4fce-9f77-6c4dbce9ea78?shareType=nongift
https://www.ft.com/content/bfb032c6-89d4-40c6-9d80-255e15a77996
https://www.ft.com/content/e856ffbd-3b96-4ca3-8e03-47a96b8d035e
https://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-61097114
https://www.ft.com/content/31022769-705e-4fce-9f77-6c4dbce9ea78
https://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-68079726
https://www.electoralcalculus.co.uk/prediction_main.html
